Kerst 2018
Vroeger
Mensen in Nederland hoor je tegenwoordig vaak zeggen dat ons land van oudsher is opgebouwd rond een 'joods-christelijke traditie' en tegelijkertijd roepen veel van deze zelfde mensen dat wij het land zijn van de 'Verlichting'.
Dat veroorzaakt toch wel de nodige verwarring en de vragen die rijzen zijn bijvoorbeeld of die twee wel samen kunnen gaan en of het verhaal van die mensen dus wel kan kloppen.
Ik vind het altijd wel leuk om naar zoiets een kleine 'case study' te doen. Als onderwerp kwam ik op een actueel en toepasselijk dilemma: het Kerstdiner. De paardjes van de carrousel op de Kerstmarkt keken me vragend aan...
De meest gestelde vraag rond Kerstmis is toch waarschijnlijk: "wat gaan we eten met de Kerst?" In het licht van alle discussies omtrent onze identiteit, onze normen en waarden, vroeg ik me af hoe het eigenlijk zit met die traditie.
Tot mijn grote verbazing, ik heb geen gymnasiumopleiding gevolgd, kwam ik tot een verrassende vondst. Meer dan tweeduizend jaar geleden, toen er nog geen Christendom bestond, toen Jezus nog geboren moest worden, toen Julius Caesar nog niet door het Colosseum kon paraderen, toen de Batavieren de Rijn nog moesten afzakken, zaten in het oude Athene twee mannen bij elkaar die een discussie voerden. Dat was op zich niet zo'n bijzondere ontdekking, als we bedenken dat de bakermat van onze moderne democratie in het klassieke Griekenland ligt. Wat wel opviel was het onderwerp van de discussie: hun dagelijkse kost, letterlijk.
De dialoog ging tussen niemand minder dan de filosoof Socrates en Glaucon, de oudere broer van Plato. Als we de bronnen (Plato. The Republic, 469-399 BC) mogen geloven dan verliep hun gesprek alsvolgt:
Socrates: Would this habit of eating animals not require that we slaughter animals that we knew as individuals, and in whose eyes we could gaze and see ourselves reflected, only a few hours before our meal?
Glaucon: This habit would require that of us.
Socrates: Wouldn’t this [knowledge] hinder us in achieving happiness?
Glaucon: It could so hinder us in our quest for happiness.
Socrates: And, if we pursue this way of living, will we not have need to visit the doctor more often?
Glaucon: We would have such need.
Socrates: If we pursue our habit of eating animals, and if our neighbor follows a similar path, will we not have need to go to war against our neighbor to secure greater pasturage, because ours will not be enough to sustain us, and our neighbor will have a similar need to wage war on us for the same reason?
Glaucon: We would be so compelled.
Socrates: Would not these facts prevent us from achieving happiness, and therefore the conditions necessary to the building of a just society, if we pursue a desire to eat animals?
Glaucon: Yes, they would so prevent us.
Het zette me aan het denken. Ruim tweeduizend jaar later, in 2018, blijken wij, na alles wat we inmiddels hebben kunnen leren, nog steeds aan het tobben aan conferentie-, klimaat- en aan keukentafels, zonder dat we keuzes kunnen of durven te maken die in ons aller of zelfs maar in ons eigenbelang zijn. Het Kerstdiner is maar een radertje in het geheel. Socrates had ons, had hij in de huidige tijd geleefd, ongetwijfeld dezelfde spiegel voor gehouden over het nut van bomen, over aardolie, aardgas en gasbevingen, over de gevolgen van het scheuren met auto's over onze asfaltwegen, over social media en over de gevolgen van al die vliegreizen naar verre landen. Dat kon Socrates destijds allemaal natuurlijk alleen nog niet weten.
En dan, op 16 dec 2018, terwijl ik dit verhaaltje zit te schrijven aan de vooravond van Kerstmis, staat er in het Poolse Katowice plotseling een 15-jarige Zweedse meid, Greta Thunberg, die in navolging van Socrates het aandurft om de wereldleiders kritisch aan te spreken en ze te confronteren met hun lafheid om de waarheid van de milieuproblematiek niet onder ogen te willen zien:
15-jarig meisje op klimaattop: 'Jullie zijn niet volwassen genoeg om de waarheid te zeggen en laten dat aan ons, kinderen, over.' Bron: HLN 16 dec 2018.
"Jullie spreken enkel van 'groene economische groei' omdat jullie bang zijn anders onpopulair te worden. Jullie spreken enkel van vooruitgang met dezelfde slechte ideeën die deze puinhoop veroorzaakten, zelfs wanneer aan de noodrem trekken de enige juiste oplossing is. Jullie zijn niet volwassen genoeg om de waarheid te zeggen zoals ze is. Zelfs die last laten jullie aan ons, kinderen, over."
"Maar ik lig niet wakker van populariteit. Ik lig wakker van het klimaat en onze planeet. Onze wereld wordt opgeofferd zodat een klein groepje mensen veel geld kan verdienen. Onze biotoop wordt opgeofferd zodat de rijken in landen als het mijne in luxe kunnen leven. Het lijden van de massa betaalt de uitspattingen van de enkelingen."
Wat moet je daarop zeggen? Weinig, denk ik, maar des te meer doen.
De aarde biedt genoeg voor ieders behoefte, maar niet voor ieders hebzucht[1] en [2].
'Vroeger was alles beter' lijkt me niet waarschijnlijk, maar het wordt wel de hoogste tijd om ervoor te zorgen dat we dat morgen niet tegen elkaar en tegen Greta (TEDxStockholm 12 dec 2018) hoeven te gaan zeggen.
Bronnen:
The Bio Oasis, Flexitarier: Wereldvoedselverdeling (blog van Natuur & Milieu), Lex Heerma van Voss (Wereldgeschiedenis van Nederland), een beetje 'Eco Manifest', Modern incidence of slavery. '(Waarom) Moeten we minder vlees eten?', vraagt GreenPeace zich hardop af. 'Het gezonde en duurzame dieet volgens The Lancet', 'SCP Armoede in Kaart' (rijk-arm in Europa), 'Worldometers' en 'Too Country'/'Te Stamppot'.