Fototoek

Let op: anticiperend op de 'EU vs Disinformation campaign' van de 'European External Action Service East Stratcom Task Force' en vanwege invoering van onder meer de Duitse 'Netzwerkdurchsetzungsgesetz' heeft de redactie van deze website besloten per 1 februari 2018 op alle politiek gevoelige items preventief 'SelfCensuur'* toe te passen.


Amnesty International over 'Vrijheid van Meningsuiting':
"Het recht op vrijheid van meningsuiting wordt in het VN-verdrag (BuPo) beschreven als de vrijheid om inlichtingen en denkbeelden van welke aard ook te vergaren, te ontvangen en door te geven, ongeacht grenzen en ongeacht de vorm."

'Journalistieke Handel' 13 mei 2019 (laatst bijgewerkt op 04 okt 2024)

Zie ook: 'Vrijheid van Meningsuiting' en 'De Fuik'

Vanwaar dit item?
Directe aanleiding was de uitspraak onlangs van een medewerker van een regionale omroep die reageerde op de ophef in de media over het toenemende populisme: "Als mensen van links ons rechtse populisten vinden en rechtste mensen vinden het omgekeerde, dan doen we het nog niet zo slecht!"

"Het bedrijf wil minder afhankelijk zijn van abonnementen en zoekt naarstig naar andere inkomsten, zoals de verkoop van koffie, thee en wijn."

"De krant ziet er goed uit vandaag. Maar toch 10 procent minder dan als mijn foto’s erin hadden gestaan."

Al veel langer geleden, in 1985 in een doctoraalscriptie aan de RUG, stelde ik mezelf de vraag: hoe komt het dat steeds meer regionale kranten verdwijnen? Dat speelde in de nadagen van de Verzuiling. Mijn conclusie destijds was dat het niet het einde van de Verzuiling was geweest die kranten ten onder deed gaan, maar de zogenaamde 'dekkingsgraad' (het aantal abonnees per vierkante kilometer). De kosten van de dagbladen stegen, maar de inkomsten uit advertenties namen niet toe. Het gevolg was dat om te overleven de dekkingsgraad omhoog moest. Maar dat gebeurde vrijwel nergens, het aantal abonnees nam niet toe, maar daalde merkwaardigerwijs, ondanks de ontzuiling, evenmin dramatisch. De verhouding inkomsten en uitgaven dook als gevolg hiervan wel in een neerwaartse spiraal. Het verdwijnen van Dagbladen bleek daarmee eerder een economisch verhaal dan een ideologisch.
Een beetje illustratief is misschien dit: een lokale bakker of kruidenier had er wel belang bij om in de huis-aan-huiskrant te adverteren, maar wat moest die ondernemer met een regionaal of landelijk dagblad? En omgekeerd: wat voor belang heeft een grote nationale ondernemer met het adverteren in een lokaal krantje, tenzij dat krantje onderdeel uitmaakt van een landelijke keten? In de jaren zeventig en tachtig was de trend, dat juist de lokale middenstand het begon af te leggen tegen bijvoorbeeld de grote kruideniers, de supermarkten. Zo kregen lokale dagbladen, die ook nog eens qua aantallen abonnees gelimiteerd werden door de Verzuiling, steeds minder reclame-inkomsten. Daarbij speelde ook nog eens dat er geen internet bestond, zodat daar geen reclamemarkt aanwezig was.
Uitgevers van Dagbladen vroegen zich verontrust af: hoe nu verder? Talloze kranten verdwenen en vele fusies en overnames volgden. Er moest een nieuw verdienmodel bedacht worden, dat niet meer gestoeld was op de oude Zuilen.

Redacties van Dagbladen en Omroepen gingen zwaar op de centjes passen en er werd enorm bezuinigd op het journalistieke werk.

Daarnaast moest de concurrentie aangegaan worden met media als Instagram, Facebook, Twitter, YouTube en tal van al dan niet serieus te nemen 'underground' platforms.
Wat ze verkondigen doet hier dan even niet ter zake. De 'oude' media gingen inkomsten missen, omdat mensen massaal hun toevlucht namen tot andere kanalen om met elkaar te communiceren en om nieuws te vergaren.
Traditionele media met een duidelijke eigen identiteit werden hierdoor gedwongen, opnieuw om economische redenen, om steeds meer als een vergelijkbaar platform te gaan opereren. Het grote gevaar daarvan is dat elke mening dan even veel waard wordt en de lezer niet meer weet wat die daar mee aan moet. Als redacties content toelaten, waarvan ze met hun gezonde verstand zelf best weten dat het verhaal niet klopt, worden ze op de proef gesteld: wel of niet publiceren? Als de centjes de doorslag geven, omdat de concurrent het anders wel doet, gaat dit uiteraard zwaar ten koste van de integriteit van het medium. Dat zien we op dit moment eigenlijk bij alle media plaatsvinden.

Het gevolg van dit alles was verder dat de positie van de journalisten steeds meer ondermijnd werd en de druk op hen steeds groter. Tegenwoordig zie je journalisten met de armen vol met camera's, fototoestellen, blocnoten en filmapparatuur. Menig journalist wordt opgedragen met de smartphone te werken, omdat geld voor een serieuze persfotograaf ontbreekt. Maar ook qua inhoud staat de journalist vandaag de dag onder grote druk.
Nog recentelijk werd er alarm geslagen door de persfotografen in Nederland, die nog nauwelijks een droge boterham kunnen verdienen.

Een ander punt, dat bij het item 'Politiek 2.0' ook aan de orde kwam, is de trend enorm versterkt, mede om economische redenen, om te gaan debatteren om te winnen en in veel mindere mate om te willen leren. Dat gaat natuurlijk op voor alle media. Wie een spectaculair debat uitlokt en daarmee als winnaar uit de bus komt en dus kan rekenen op hogere oplagecijfers werd ook de economische winnaar. Kijk- en oplagecijfers werden steeds belangrijker.

Nieuws werd daarmee, meer dan ooit tevoren, handelswaar.

Een praktijkvoorbeeldje:
Onlangs werd in de Media melding gemaakt van een VN rapport aangaande de staat van onze natuur. Een groot aantal wetenschappers had daar onderzoek naar gedaan en duizenden rapporten bestudeerd. Vrijwel alle Dagbladen en Omroepen in Nederland maakten er gewag van. Een aantal daarvan kwam enige dagen later met koppen als: 'Is het allemaal wel zo erg?' Een paneltje van lokale schrijvers, in dit geval het RTV Noord Kennisteam, zoiets als 'Lopend Vuur' (79,3 % is het er niet mee eens, dus is het niet waar*) dus, werd naar haar mening gevraagd. Er kwamen reacties die diverse kanten uitgingen.
Bij veel lezers werd op deze manier de indruk gewekt dat het allemaal maar moeilijk en ingewikkeld is. Wat moet je geloven? De een zegt dit en de ander dat. Wat vergeten wordt is dat een paar amateurs het gezag van de wetenschap er volledig mee onderuit halen. De redactie kan echter tevreden vaststellen dat er weer lezers langs geweest zijn, dat er weer inkomsten gegenereerd zijn. Nieuws als koopwaar dus.
De twee bronnen waarover hierboven werd geschreven:
10 mei 2019:
'Is het echt zo slecht gesteld met de biodiversiteit in onze provincie?' Bron: RTV Noord 10 mei 2019
06 mei 2019:
'Belangrijke VN-commissie: Het gaat heel slecht met de biodoversiteit in de wereld' Bron: AD 06 mei 2019

En hier nog een:
'Uitstoot CO2 zal nooit meer zo hoog zijn als in 2019, dankzij corona' Bron: DNV GL in de De Volkskrant 08 sep 2020
"De uitstoot van broeikasgas komt door de uitbraak van covid-19 dit jaar 8 procent lager uit dan vorig jaar. Maar het blijft niet bij dit ene jaar: die plotselinge teruggang in uitstoot zal niet gecompenseerd worden door latere stijgingen. Het jaar 2019, zo schrijft onderzoeksbureau DNV GL, zal de boeken in gaan als het jaar met de hoogste uitstoot van CO2 ooit."
Het gaat hier om een prognose op grond van aannames van dit bureau.
'Wetenschappers: uitstoot broeikasgassen bijna terug op niveau van voor corona' Bron: United in Science 2020 bij de NOS 09 sep 2020
"Tijdens de eerste maanden van de coronacrisis daalde de CO2-uitstoot flink, maar in de hele wereld komt de economie weer op gang en dat veroorzaakt meer uitstoot door fabrieken en auto's. De goede cijfers van een paar maanden geleden worden tenietgedaan door het opstarten van de industrie."
Het gaat hier om metingen verricht door een aantal wetenschappers gedurende de afgelopen periode.
Conclusie? Als je al weet dat de 'toekomstvoorspelling', waar je mee aan komt zetten, al ingehaald is door de feiten op het moment dat je je stuk schrijft voor de krant, waarom schrijf je het dan nog op? Je brengt de lezer in verwarring, die toch op gedegen journalistiek zit te wachten? Waarom? Vergelijk het met de advocatuur: 'Wie schrijft, die blijft' (Brieven schrijven en een zaak aanhouden levert een advocatenkantoor meer op dan een zaak snel afhandelen).

Zo kunnen we weer terug gaan naar de man die zo juichend riep: "Als mensen van links ons rechtse populisten vinden en rechtste mensen vinden het omgekeerde, dan doen we het nog niet zo slecht!"
Misschien is het juist wel heel slecht. Misschien maakt het uitgevers en redacties niets uit waar de inkomsten vandaan komen: van links of van rechts, van de waarheid of van de leugen. Misschien is het nieuws wel verworden tot Journalistieke Handel.

Een paar 'historische' en 'journalistieke' bronnen:

'Wat als iemand als Elon Musk DPG of Mediahuis overneemt?' Bron: Trouw 03 okt 2024
"Bij een overname moet de cruciale onafhankelijke positie van media overeind blijven, stelt Damstra. Europese regels kunnen daarvoor zorgen, maar dan moet Nederland wel haast maken om deze in te voeren voordat iemand als Rupert Murdoch of Elon Musk zijn oog op Nederland laat vallen. Murdoch was berucht om zijn politieke beïnvloedingen via Fox News, Musk promoot actief Donald Trump en is een groot verspreider van nepnieuws."

'Cartoonist Jos Collignon moet stoppen bij de Volkskrant' Bron: NOS 06 feb 2024
"De hoofdredactie van de Volkskrant (hoofdredacteur Pieter Klok red.) vertelde Collignon dat de krant heeft besloten te stoppen met zijn cartoons. "Het was een uitstekend gesprek, waarin ik breed begrip kreeg van de hoofdredactie. Maar aan het einde vertelde hij wel dat hij mij kwijt wilde", aldus Collignon."
De Volkskrant cartoonist Jos Collignon nu 'positie Jos Collignon, functie elders'? Podcasten onder supervisie van hoofdredacteur Pieter Klok?

'Als abonnee heb je toegang tot elf nieuwstitels: van AD tot de Volkskrant' Bron: AD 16 feb 2023
"Abonnees van een van de nieuwstitels van DPG Media hebben vanaf 20 februari toegang tot alle online premium artikelen van elf nieuwstitels van het mediabedrijf. Met deze extra service speelt de organisatie in op de veranderende nieuwsbehoefte van de abonnee."

'Zoeken naar 'tegengif tegen negativiteit' in somber nieuwslandschap' Bron: NOS 16 jan 2023
"Om lezers en kijkers bij zich te houden, is het voor media volgens hoogleraar mediapsychologie Elly Konijn van belang om te zorgen voor nuance."
"Ook het AD wil aan de slag met zogenoemde constructieve journalistiek, zegt hoofdredacteur Rennie Rijpma."
"Onlangs zijn twee AD-journalisten naar het Constructive Institute in Denemarken geweest, dat zich bezighoudt met oplossingsgerichte journalistiek."
"Wij selecteren op wat we relevant vinden. Maar we proberen altijd een goede mix te vinden van allerlei soorten nieuws, dus ook soms lichtere onderwerpen of heel beeldende onderwerpen, zegt hoofdredacteur Giselle van Cann van de NOS"

'Kunstmatige intelligentie kan snel scripties ‘schrijven’: ‘Zorgelijk als studenten gaan frauderen’' Bron: AD 14 jan 2023
"Studenten in het hoger onderwijs zullen de komende jaren veel vaker hun scriptie of essay mondeling moeten toelichten. Dat is een van de manieren waarop universiteiten hopen een halt toe te roepen aan het gebruik van intelligente software bij het maken van opdrachten."
En zo zal een grote categorie 'journalisten' binnenkort ook overbodig worden?

'Topics stopt!' Bron: Topics 01 dec 2022
"Indien je een krantenabonnement hebt, had je toegang tot Topics, een online nieuwsplatform met artikelen van Belgische en Nederlandse kwaliteitskranten. Helaas moeten we je vertellen dat Topics stopt. De reden is een daling van het aantal gebruikers op het Topics-platform en een stijging in het gebruik van de eigen digitale producten van kranten."
Het gevolg hiervan is dat wie een abonnement had op een van de volgende kranten kon via Topics alle kranten uit dit rijtje raadplegen, zonder daarvoor een los abonnement te hoeven nemen: AD, de Volkskrant, Trouw, Het Parool, DeMorgen, ED, BD, de Gelderlander, BN DeStem, dS DE STENTOR, Tubantia, PZC.
'Topics' Bron: DPG Media
"Topics is het online platform waar de inhoud van dertien kranten van DPG Media samenkomt. Op een handige en persoonlijke manier navigeer je naar de onderwerpen die jou interesseren en kom je hier alles over te weten. Het aanbod is divers, betrouwbaar en van verschillende kanten belicht. Je stelt eenvoudig zelf je persoonlijke overzicht samen of je laat je verrassen door aanbevelingen van de redactie. Topics bedient lezers optimaal door lezers persoonlijke content te verschaffen van verschillende kranten, van berichten uit het Eindhovens Dagblad tot het laatste nieuws en achtergronden over Ajax uit Het Parool of AD Sport."
Dat is nu dus afgelopen. Het betekent een stevige aanslag op de mogelijkheid om pluriforme informatie te verzamelen, zonder op torenhoge kosten gejaagd te worden.
'Gooi het Topics-kind niet met het badwater weg' Bron: Nick Kivits op Villamedia 27 juli 2022
"Waarom de app het loodje heeft gelegd, vertelt DPG Media niet. Maar wat het concern wél vertelt, kan best boekdelen spreken. De uitgeverij is aan het ‘heroriënteren’ in welke vorm de dienst wordt voortgezet. Dat is bij grote bedrijven vaak codetaal voor: we draaien het de nek om."
"Als DPG Media inderdaad besluit te stoppen met Topics, is dat ergens een logische keuze. De uitgeverij zet al een tijd in op een ‘inlogmuur’, waarbij lezers gepusht worden een gratis profiel aan te maken. Zo kan DPG Media informatie verzamelen over gebruikers en gerichter advertenties verkopen. Die leveren immers meer geld op."
Journalistieke Handel dus.

'Kritische en meerstemmige journalistiek is ook in crisistijd onmisbaar' Bron: Opinie in Het Parool van 19 nov 2022
"Onder de noemer ‘crisis’ presenteren overheden hun beleid steeds vaker alsof er geen alternatief is. Er moet ingegrepen worden, de maatregelen zijn pijnlijk maar onvermijdelijk; als we eensgezind op de tanden bijten, komen we er doorheen. Deze retoriek overheerste tijdens de coronapandemie en is ook zichtbaar bij het stikstofbeleid."
"Dat schiep een journalistiek klimaat met weinig ruimte voor kritiek op het beleid en de onderliggende modellen. Kritiek gold al snel als onwetenschappelijk of onsolidair. Niet onderkend werd dat aan kritiek vaak een andere waarden- of belangenafweging ten grondslag ligt. Wie de maatregelen in twijfel trok, saboteerde de strijd tegen het virus, was de heersende gedachte. We zagen dat dit een voedingsbodem vormde voor stigmatisering (wappies, antivaxers) en polarisatie."

'Intimiderende woordvoerders' Bron: Mediaforum NPO Radio 1 op 25 jul 2022
"Voorlichters van bewindspersonen zijn niet vies van een potje intimideren, blijkt uit een interview met NOS-verslaggever Marleen de Rooy. Zij vertelt aan omroep Human over hoe zij geïntimideerd werd."
"Herkenbaar voor Wafa al Ali (journalist NRC). Ze vertelt dat ze een Kamerlid wilde spreken, maar volgens de woordvoerder mocht dit alleen schriftelijk. Na een Tweet over haar onvrede, stond de woordvoerder erop dat het bericht aangepast moest worden."
"‘De macht van woordvoerders en voorlichters is veel te groot’, zegt Jan Slagter (directeur Omroep MAX). Zij moeten ‘niet te veel de boventoon voeren’ en een Kamerlid of minister ‘uit de wind houden’. Over dit probleem moeten we blijven praten."

'Marleen de Rooy over waarheidsvinding en woordvoering' Bron: Interview Jeroen Pen met NOS-verslaggever Marleen de Rooy in Human Mediastorm van 22 jul 2022
"Ik heb een week niet geslapen. Als je net nieuw bent is het allemaal zo spannend. Het is intimidatie: alle duiders appjes sturen dat ze hun vingers er niet aan moeten branden, dat ze de mist in gaan. Met andere woorden: je zet je reputatie en je geloofwaardigheid op het spel. En dat allemaal omdat ze zelf wilden bepalen hoe en wanneer ze het naar buiten zouden brengen."

'Het is in tijden van polarisatie onze taak tegenstellingen te verkleinen' Bron: De week van de hoofdredacteur, Pieter Klok, van De Volkskrant 10 jun 2022
"Ik stoor me enorm aan de kop op de voorpagina van de editie van vandaag, 10 juni: 'Minister op ramkoers', schreef een lezer vrijdagochtend. 'Zou moeten luiden: 'Minister pakt eindelijk door'.’
Het ongemak van deze lezer had ik zelf donderdagavond ook. Iets na negenen mailde ik aan de avondchef: ‘Ik aarzel over de kop. Het debat is gebaat bij minder polarisatie.’ Daarom stelde ik een alternatief voor: ‘Van der Wal gaat veeteelt wél saneren.’"
Minister Christianne van der Wal voor Natuur en Stikstof had eerder uitgesproken dat ze denkt dat ze vrijdag met "een keiharde boodschap" moet komen wat betreft de stikstofuitstoot. "Dat er in een aantal gebieden heel weinig kan, dat is duidelijk." "Ik denk dat we de afgelopen jaren te veel uitvluchten hebben gezocht en dat we daarom ook tegen de muur zijn gelopen als overheid. Uitvluchten, geitenpaadjes; dat kunnen we ons niet meer permitteren." Bron: NOS
Van der Wal dus op ramkoers met de boeren, zo simpel ligt het of niet soms?
Dat mag de betreffende redacteur van De Volkskrant van zijn hoofdredacteur dus niet zeggen. Dat voelt toch wel heel ranzig aan. Je zult maar de eindredacteur zijn en naar eer en geweten een goed passende kop boven een artikel bedacht hebben en vervolgens dit op je dak krijgen.
Wat is hier nog over van de 'Vrijheid Van Meningsuiting'?
En waarom wil zo'n Pieter Klok hier ingrijpen? Bang abonnees te verliezen, beetje schipperen, beetje polderen? Dat was nu precies waar mevrouw Van der Wal eens mee wilde ophouden. Die wou de zaken eens echt gaan aanpakken. Die durfde er wel voor op ramkoers te gaan. Pieter Klok dus niet.

'Twijfel is een wapen geworden om verdeeldheid te zaaien' Bron: Michael Persson in De Volkskrant van 20 mei 2022
"Een andere tactiek is om na het antwoord op een o zo belangrijke vraag door te gaan met een nieuwe o zo belangrijke vraag. Dat lijkt op wat Socrates, de wetenschap en de journalistiek doen, maar die convergeren daarmee naar de waarheid: de onzekerheid wordt kleiner. Doordat complottheoretici de antwoorden negeren, leidt de nieuwe vraag tot meer onzekerheid. We divergeren van de waarheid weg."
Maar sommige media doen hier dus ook aan mee vanwege de 'kijkcijfers' en de handel.

'Beetje laat, maar eindelijk is ook bij Rutte en Hoekstra de weerzin gegroeid tegen het gehits van bruinrechts' Bron: Column Sheila Sitalsing in De Volkskrant van 14 feb 2022
"Er is ook in de top van VVD en CDA afkeer gegroeid tegen de waanzin, het extremisme, het gehits, de onbeschaamd uitgevente joden- en andere rassenhaat, de smerige verdachtmakingen tegen iedereen met een dubbel paspoort, de antidemocratische tendensen, en het politieke verdienmodel dat over coronalijken gaat", citeert Sitalsing instemmend politiek verslaggever Avinash Bhikhie.
Geloof je het zelf, denk je dan?
Nou had ik toch echt begrepen dat de belangrijkste oorzaak van het populisme nu net lag in de afbraakpolitiek van Rutte I t/m IV.
'Voor al die systemen die op persoonlijke drama’s zijn uitgelopen is één eindverantwoordelijke', vloeide er eerder uit de pen van Sitalsing: "Hij zit in het Torentje en hij rekent erop dat hij er in maart gewoon nog een keer in wordt gestemd."
Hebben we iets gemist van een nieuwe koers van De Volkskrant sinds het aantreden van Rutte IV of zo? Wat speelt zich daar  achter de schermen op de redactie af?
'Leve de democratie': "Alle bijdragen tezamen laten krachtig zien wat het belang van pluriformiteit is, hoe belangrijk het is dat veel verschillende stemmen worden gehoord"?
Het resultaat van dat beleid, van Rutte I t/m IV, was in ieder geval dat grote groepen mensen het vertrouwen in de politiek verloren en hun toevlucht zochten bij partijen als PVV en FvD.
D66 en GroenLinks komen nu plotseling aan met het plan om een cordon sanitaire in het leven te roepen tegen PVV en FvD. Dat zou stemmen op kunnen leveren, maar het verkleint op geen enkele wijze de polarisatie. CDA en VVD zien nu ook kansen in die richting: stem op ons in plaats van op PVV of FvD.
We worden er mee op het verkeerde been gezet. De Eindverantwoordelijke zit nog steeds in het Torentje. PVV en FvD zitten in de oppositie en ongeacht van wat ze allemaal voor verschrikkelijks mogen roepen, ze zijn op geen enkele manier verantwoordelijk voor het afbraakbeleid van Rutte I t/m IV.
Dagblad Trouw schetste het eerder als volgt: "De vraag rijst of hij lijsttrekker kan blijven, nu duidelijk is dat zijn vorige kabinetten burgerrechten grootschalig geschonden hebben."
In het licht van alle actuele affaires rondom ongewenst en grensoverschrijdend gedrag is het toch een beetje merkwaardig om na ruim een decennium wanbeleid, met vele fysieke en geestelijke slachtoffers, te gaan zeggen: vooruit, nieuwe stip aan de horizon, zand erover?
Wat mij betreft kun je je daarom beter afvragen waarom partijen als D66, PvdA, GroenLinks, CU, SP, PvdD en nog een paar meer niet voor de dag komen met de belofte dat ze onder geen beding in zee zullen gaan met de partij die wel Eindverantwoordelijk is voor die 'Rutte Doctrine': de VVD.
Dat zien we waarschijnlijk niet gebeuren, gebeurde landelijk dus al niet, en zo zal de teleurgestelde, ongehoorde en vernederde burger volgende maand  waarschijnlijk in redelijk grote getale opnieuw op PVV, FvD, BBB en zo stemmen.
Mark Rutte kan dan weer roepen dat hij dat 'verschrikkelijk' vindt, maar toch, het 'gave land', bla bla bla.
En Jesse Klaver, Lilian Marijnissen en Lilianne Ploumen straks maar weer klagen dat de score zo tegenviel.
Ga dan ook eens echt achter die groep mensen staan denk je dan, laat zien waar je echt voor staat, in plaats van te happen op de door Mark Rutte gewenste polarisatie.
Volg het voorbeeld van mensen als Pieter Omtzigt, Renske Leijten, Sandra Beckerman, om er maar een paar te noemen.
'Media hoeders van onze democratie?' vraagt Ewald Engelen zich af. 'Ontwaak!'

'Journalisten en Haagse woordvoerders: een stroef huwelijk. Wie heeft de macht?' Bron: De Volkskrant van 07 nov 2021
"Het groeiende leger voorlichters in Den Haag doet er alles aan om journalisten het werk onmogelijk te maken, is de veelgehoorde kritiek. Is daar iets van waar?"
"Journalisten verwijten woordvoerders behalve framing ook vertragingstactieken: ze nemen niet op, houden informatie achter, volstaan met nietszeggende citaten, of traineren de informatievoorziening met juridische haarkloverij."
Blijft toch het gezegde staan: 'Wiens brood men eet......' Vraag is alleen vaak: wiens brood eet men?

'New York Times: twijfels over verklaring VS over drone-aanval op ‘IS-auto’ Kabul' Bron: De Volkskrant 11 sep 2021
"De verklaring van het Amerikaanse leger over de drone-aanval op een auto in Kabul eind augustus, rammelt aan alle kanten. Dat concludeert The New York Times op basis van een analyse van beelden van lokale beveiligingscamera’s."
Toch wel kwalijk dit, als je dit in het licht zet van de discussies over complotdenkers en de verspreiding van fake news, nepnieuws. Zo ondermijn je toch wel behoorlijk het vertrouwen van de burger in de rechtsstaat.
Hier zien we maar weer eens hoe belangrijk onafhankelijke kritische onderzoeksjournalistiek is.

'De krant ziet er goed uit vandaag. Maar toch 10 procent minder dan als mijn foto’s erin hadden gestaan' Bron: De Volkskrant 14 jun 2021
"Ik durf wel te zeggen dat mijn foto’s een eigen signatuur hebben. Het is hetzelfde als waarom ze Willem Vissers naar wedstrijden sturen en niet gewoon de verslagen van persbureaus overnemen. We proberen op onze manier, met ons gevoel, een wedstrijd te vatten. Dat maakt het de Volkskrant."

'Persvrijheid wordt niet alleen bedreigd door agressie; financiële bescherming is nodig' Bron: De Volkskrant van 08 jun 2021
"Er is wat betreft de journalistieke vrijheid en veiligheid meer aan de hand dan de man die met een shovel op een journalist inrijdt, betogen Danielle Arets en Bart Wernaart, beide lector."
"Het betekent ook dat een journalist vrij moet kunnen handelen op basis van journalistieke waarden, en niet wordt geleid door het journalistieke verdienmodel."

'Afscheidsbrief aan het Dagblad van het Noorden. Reyer Boxem wil de afkalving niet langer aanzien' Bron: Reyer Boxem op Villamedia Website over Journalistiek op 17 mei 2021
"Ik wil niet meer geïrriteerd raken als ik de krant opensla met het zoveelste broddelwerkje van een gratis niet-fotograaf. Ik wil niet meer tevergeefs wachten op klusjes die niet of veel te zelden komen. Ik hou ermee op, en zeg per heden mijn medewerking op als freelance fotograaf. Ik wil dat jullie al mijn foto’s uit jullie archief verwijderen. Ik wil niet dat jullie geld gaan verdienen met mijn onvrijwillig ter beschikking gestelde archief. Ik ga meer ruimte en energie vrijmaken voor bestaande en nieuwe opdrachtgevers. Ik dank jullie voor 26 jaren samenwerking en ik vond het een eer om voor jullie te werken."
Van wat ik om mij heen gezien heb de laatste jaren, kan ik alleen maar begrip tonen voor de inhoud van deze brief. Hij geeft in mijn ogen exact de stand van zaken weer.
Al midden jaren tachtig speelde dit fenomeen. Dan zat je soms drie dagen bij een groot evenement, maakte je reiskosten, spoedde je je richting Doka en vervolgens richting redactie aan het Zuiderdiep, waar je zondagnacht net voor de deadline van 24.00 je tekst en foto's afleverde en dan regelmatig te horen kreeg: "Voetbal en wielrennen is vandaag meer vraag naar, maar bedankt voor de moeite." Toen dat zich weer eens voordeed stuurde ik een vergelijkbare brief naar de redactie.
Persoonlijk speelt voor mij daarnaast, dat wanneer je nu nog eens, uit genegenheid voor een bevriende organisatie, kosteloos meewerkt aan een reportage, je eigenlijk jezelf ook nog eens een schuldgevoel bezorgd richting de beroepsfotograaf en de sportjournalist, die er de kost mee zou hebben moeten kunnen verdienen.
Maar ja, zo zit de Journalistieke Handel dus in elkaar.

'Journalisten, wees geen vakkenvuller in het publieke debat' Bron: Frits van Exter, journalist, voorzitter van de Raad voor de Journalistiek en voormalig hoofdredacteur van Trouw en Vrij Nederland in de De Volkskrant van 07 mei 2021
"Het is vaker opgemerkt, Tjeenk Willink is al decennia consequent in zijn kritiek op het functioneren van politiek, bestuur en media. Hij heeft het samengevat in zijn boek Groter denken, kleiner doen (2018). De democratische rechtsorde staat of valt met de kwaliteit van het publieke debat. In zijn ogen is die pover, mede doordat de journalistiek in gebreke blijft. ‘Wie draagt nog de – vaak ongemakkelijke – feiten aan? Wie herinnert nog aan de gemeenschappelijke waarden en spelregels die de democratische rechtsorde eigen zijn?’ Het zou de onafhankelijke journalistiek moeten zijn. Maar Tjeenk Willink meent dat zij verzaakt uit angst om voor elitair te worden versleten of de concurrentieslag te verliezen. ‘Het incident wordt belangrijker dan de verklarende context, de privépersoon sprekender dan de functionaris, de presentator van de nieuwsshow gewichtiger dan het nieuws.’"
Vandaar onder meer dit item: 'Journalistieke Handel'.

'Verschil tussen journalistiek en marketing wordt gevaarlijk vaag nu onderzoeksbureaus journalisten betalen' Bron: Opinie Enith Vlooswijk in De Volkskrant van 06 apr 2021
"In mijn vakgebied weet iedereen dat, want vrijwel elke freelance wetenschapsjournalist laat zich voor dergelijke klussen inhuren. Niet omdat ze dat zo leuk vinden, maar omdat de kachel nu eenmaal moet branden. Eigenlijk kunnen alleen journalisten met een vaste aanstelling op een redactie zich journalistieke onafhankelijkheid permitteren en zij zijn een uitstervende soort."

'NDC Mediagroep wil af van veertig huis-aan-huisbladen' Bron: NOS 06 apr 2021
"Die kaalslag heeft de controlerende taak van de journalistiek ook op lokaal gebied - denk aan gemeenteraden - uitgedund. De coronapandemie heeft die ontwikkeling in 2020 alleen maar versneld."

'YouTube verwijdert video’s Lange Frans na kritische uitzending Zondag met Lubach' Bron: De Volkskrant van 21 okt 2020
"Maar nu Youtube het hele videokanaal heeft verwijderd zijn niet alleen de veelbesproken interviews weg, ook alle muziek is offline gehaald. Dat is tegen het zere been van de rapper. ‘Ik vind dit echt heel jammer en ik ga nu huilen’, schrijft hij op Twitter. Lubach is het daarmee eens en reageert dat censuur ‘niet de oplossing is en meteen fout gaat’. Het is niet bekend of de muziekvideo’s van Lange Frans weer terugkomen op het platform."
Dus in 2020 bepaalt Arjen Lubach samen met YouTube hoe wij in Nederland omgaan met de 'Vrijheid van Meningsuiting'? Ga je haast twijfelen of Lange Frans toch niet een beetje een punt heeft en dat was nou toch net niet de bedoeling?

'Wie en wat zit er achter het blad Gezond Verstand, met ‘de echte waarheid’ over corona en 9/11?' Bron: Profiel Gezond Verstandkrant in De Volkskrant van 20 okt 2020
"Ruim een miljoen proefexemplaren van een tijdschrift vol complottheorieën over Corona en veel meer zaken belandden onlangs ongevraagd in brievenbussen door het hele land. Wie en wat zit er achter Gezond Verstand?"
"Er is vraag naar alternatieve verklaringen, complottheorieën en anti-elitestandpunten", stelt Sander van der Linden, universitair hoofddocent sociale psychologie aan de Universiteit van Cambridge.
"Gemeenschapsvorming is heel belangrijk. Mensen willen zich met de groep kunnen identificeren en een vast blad draagt daaraan bij"
Toch weer een beetje terug naar de 'Verzuiling', maar dan in een nieuw 2020-jasje?

'De online fabeltjesfuik  Zondag met Lubach (S12)' Bron: VPRO Zondag met Lubach van 18 okt 2020
"Het wantrouwen richting de overheid en media groeit. En dat komt deels omdat op sociale media een heel circuit aan mensen langzaamaan een eigen parallelle werkelijkheid in wordt gezogen. En hoe langer mensen in die fuik zitten, hoe meer ze openstaan voor radicale ideeën die ze zelf nog niet hadden."
Op zich een logisch betoog, dat we middels AI (Artificial Intelligence) en slimme Algoritmes van commerciële bedrijven (zoals Google) in een fuik worden gelokt. Alleen wel de kanttekening hierbij, dat die algoritmes in alle richtingen werken. Wie zich stort op wat dan ook wordt juist die richting in getrokken, of het nu om complotten gaat of om komkommers. De keuze tussen belangstelling voor komkommers of complotten maken we, gelukkig maar, nog steeds wel zelf.
Zie ook Sheila Sitalsing op 30 aug 2017.

'Complotdenkers zitten verkeerd: kijkcijfers zijn grootste gevaar' Bron: Teun van de Keuken in De Volkskrant van 27 sep 2020
"Het gevaar is dat programmamakers de inhoud van hun programma’s aanpassen aan wat scoort. Dat is een grotere bedreiging voor een goede informatievoorziening dan welk vermeend complot dan ook."
Toch kun je hier een kanttekening bij plaatsen. Politici als Mark Rutte weten natuurlijk als de besten hoe het werkt met journalistiek en kijkcijfers/oplagecijfers. Hun spindoctors weten ook precies hoe je media-aandacht kunt genereren. Je gooit eens een balletje op over een explosief onderwerp, de bio-industrie, kernenergie, asielzoekers of zo en jouw baas wil van jou een stuk zien. De politicus maakt het niet echt veel uit wat jou mening is, die wil alleen aandacht. Die wil 'in the picture' komen. Er is dus wel degelijk een zorgwekkende link tussen politiek en kijkcijfers, zelfs zonder een complot.

'Wat doet een 'mainstream' journalist bij Cafe Weltschmerz?: Ramon Bril en Pim van Galen' Bron: Café Weltschmerz 24 jul 2020
"Pim van Galen is de beste, technisch-journalistieke interviewer in Nederland met een inhoudelijk neutraal profiel. Dat was in 2013 de reden voor Max von Kreyfelt om Van Galen bij CafeWS te vragen.
Tijdens het gesprek, afgelopen week tussen Pieter Lakeman en Miriam Hekker werd Van Galen als ernstige stoorzender gezien. Er was binnen dat gesprek geen neutraliteit meer terug te vinden. Uitsluitend gezag bevestigende opmerkingen en antwoorden die het gesprek soms pijnlijk ontregelde.
Voor Max von Kreyfelt een urgente reden om Van Galen te vragen zijn ideeën over journalistiek en zijn rol binnen CafeWS publiekelijk te duiden."
Een vraaggesprek over de relatie tussen politiek en journalistiek.

'Als media lobbywerk en integere wetenschap als gelijk blijven presenteren, kan de academie haar deuren sluiten' Bron: Casper Albers in De Volkskrant van 03 mrt 2020
"Je zou toch mogen hopen dat men ergens op de journalistenopleiding iets leert over het verschil tussen lobby en wetenschap? Misdaadverslaggevers schrijven toch ook niet 'de verdachte zegt onschuldig te zijn, maar volgens de rechter is hij schuldig. De waarheid zal dus wel in het midden liggen'?"

'Noordelijke kranten diep in het rood, twijfel over zelfstandig voortbestaan' Bron: NOS 22 feb 2020
"Abonnees blijven weglopen, de kosten zijn hoog en recente dure overnames leveren de uitgeverij NDC nog te weinig op."
"Het bedrijf wil minder afhankelijk zijn van abonnementen en zoekt naarstig naar andere inkomsten, zoals de verkoop van koffie, thee en wijn."

'Journalistieke Handel' van De Volkskrant, opgemerkt door Roos Vonk
"Tweede dag al! Dat is toch wel iets om vraagtekens bij te zetten. Dat @volkskrant zo'n advertentie niet gewoon weigert."

'Dynamiek in de journalistiek' Bron: Frank Harbers, universitair docent Journalistiek aan de RUG op 28 jan 2020 op de RUG
"Het is altijd goed om na te denken over wat er wordt gezegd en waar dat op wordt gebaseerd. Daar zouden we best wat kritischer in mogen zijn. Kinderen en jongeren, maar ook volwassenen, moeten we daarin beter trainen."
De suggestie dat de overheid hier een rol in moet spelen, verwerpt Harbers. Initiatieven zoals de factcheckdienst van de EU zijn met goede bedoelingen opgezet, maar kunnen gevaarlijk zijn, waarschuwt hij. "Zoiets werkt niet alleen misbruik in de hand, maar wekt ook de schijn van censuur op. Neem alleen al de vraag wat fake news precies is. Valt daar ook propaganda onder, of satire, of sterk politiek gekleurd nieuws? Als een regering de macht krijgt om te bepalen wat wel of geen fake news is, krijgen mensen daar terecht – een ongemakkelijk gevoel van. Dat lijkt me dan ook niet de manier."

'Sinds 2010 volg ik geen nieuws meer. Het maakt me gelukkiger dan ooit' Bron: Rob Wijnberg in De Correspondent op 04 jan 2020 met een voorpublicatie van het boek 'Het nieuwsdieet' van de Zwitserse Rolf Dobelli.
"Radicaal afscheid nemen van nieuws was voor mij extra moeilijk omdat veel van mijn vrienden journalist zijn. Zij behoren tot de intelligentste, grappigste en best opgeleide mensen die ik ken. Sterker nog, zij hebben hun beroep voornamelijk om morele redenen gekozen – om de wereld wat rechtvaardiger te maken en de machtige figuren op de vingers te kijken. Vervelend genoeg zitten ze tegenwoordig gevangen in een industrie die met echte journalistiek nauwelijks nog iets van doen heeft. Het jongleren met nieuws is betekenisloos geworden."
Dit is in de kern wel het betoog dat ik hierboven hield over het ontstaan van de 'Journalistieke Handel'.
Voer natuurlijk voor journalisten en columnisten die hierbij het gevoel krijgen collectief voor inhoudsloze populist uitgemaakt te worden, waarbij Rolf Dobelli overigens op zijn beurt door hen weer in dezelfde hoek gedrukt wordt: 'Het nieuwe dertig dagen zonder alcohol is dertig dagen zonder nieuws' Bron: Column Margriet Oostveen in De Volkskrant van 06 jan 2020
"Dobelli gaat dus quasi-integer de aanval. Zegt daarbij vaak dat zijn beste vrienden journalisten zijn. Zoals racisten ook altijd donkere mensen onder hun vrienden hebben."

Ewald Engelen, hoogleraar financiële geografie aan de Universiteit van Amsterdam op 24 dec 2019 op Mondiaal Nieuws MO over:
'De oerleugen van het neoliberalisme'
"De traditionele tegenmachten van journalistiek en academia zijn vergruisd onder dezelfde commerciële logica die de verzorgingsstaat kapot heeft gemaakt: likes, clickbait, winst, privatisering, gekocht onderzoek en KPI's of key performance indicatoren zoals het in het dieventaaltje van de manager heet zijn leidend geworden."

'Politicoloog Cas Mudde waarschuwt voor het normaliseren van radicaal rechts' Bron: De Volkskrant van 15 nov 2019
"Kijk, ik zeg niet dat de Volkskrant radicaal rechts is, ik zeg alleen dat de krant meehelpt radicaal rechtse visies mainstream te maken. ­Uiteraard moet je berichten over radicaal rechts-populisme, maar als krant die in de liberale democratie gelooft, hoef je het geen podium te bieden."

Klimaatoplossingen: De rol van de media
'Hoe vertel je het grootste verhaal ter wereld?' Jaap Tielbeke in De Groene Amsterdammer van 18 sep 2019
"Een kleine vijf jaar nadat Rusbridger afzwaaide is klimaatverandering nog steeds een speerpunt van The Guardian. De campagne is ten einde, maar het belangrijkste verhaal ter wereld niet. De opwarming van de aarde komt niet alleen aan bod op de wetenschapspagina’s, het komt terug in het economiekatern, in politieke verslaggeving en in de reportages van buitenlandcorrespondenten over bosbranden, langdurige droogtes of overstromingen. Op de opiniepagina’s twisten columnisten niet over de ernst van de klimaatcrisis, maar over de gewenste oplossingen."
"Toch beschouwen de nieuwe hoofdredacteuren van de twee grootste Nederlandse kwaliteitskranten The Guardian bepaald niet als voorbeeld, zo bleek onlangs uit een duo-interview met Villamedia. Pieter Klok, sinds deze maand aan het roer bij de Volkskrant, heeft weinig op met ‘de lijn van The Guardian’. Hij wierp NRC-collega René Moerland voor de voeten dat diens krant geen 'klimaatsceptische columnist' heeft. Dat er in zijn eigen dagblad wel scribenten zijn die ingaan tegen de gevestigde wetenschap, vindt Klok kennelijk een aanbeveling. Op zijn beurt gaf Moerland schoorvoetend toe dat ze 'inderdaad nog naar een andersoortige columnist kunnen zoeken' en bestreed hij dat de NRC op de Guardian-lijn zit. 'Wij zijn veel nuchterder.'"

'De krant, een cultuurgeschiedenis' Bron: Historiek 21 okt 2019
"Het internet leek een plek waar je moest zijn als krant, maar het was nog volstrekt onduidelijk wat je er precies kon doen en wat de implicaties daarvan zouden zijn voor de journalistiek. Weinigen hadden een helder beeld van hoe zo’n 'elektronische krant' eruit zou kunnen zien."

Onderzoek Alt-light en alt-right domineren Nederlands Twitter
'Je gaat me toch niet als genuanceerd wegzetten hè?' Bron: De Groene Amsterdammer 28 aug 2019
"Alt-light en alt-right vormen een Nederlandse zuil waarin het verzet broeit en waar extreme ideeën worden witgewassen. Ze hebben in ieder geval Twitter al veroverd en beïnvloeden van daaruit het publieke debat."

'Why copying the populist right isn’t going to save the left' Bron: Cas Mudde in The Guardian van 14 mei 2019

Persvrijheidslezing
'Radicale onafhankelijkheid en onverschrokkenheid van de journalistiek kunnen ook van binnenuit worden aangetast' Bron: Sheila Sitalsing in De Volkskrant van 12 mei 2019

'Polarisatie als product'. Bron One World 26 okt 2018
"De Nederlandse media zijn grondig verrechtst de afgelopen dertig jaar. Aandacht vasthouden is cruciaal voor advertentie-inkomsten, waarmee ophef een belangrijk verdienmodel is geworden. Experts en nuance zijn daarbij maar lastige stoorzenders."

'De verrechtsing van de media'. Bron: One World 26 okt 2018
"Vier (ex)journalisten van de Volkskrant, Trouw en de NOS over onkunde, slordigheid en populisme op de redactie."

'Van digitale democratie tot datadictatuur' Bron: Jan Kuitenbrouwer in De Volkskrant op 23 mrt 2018
"We dreigen klik na klik af te glijden in een datadictatuur. De enige manier om dat te voorkomen is regulering van internet als een publieke voorziening, betoogt Jan Kuitenbrouwer. Informatie is immers een eerste levensbehoefte geworden, naast water, energie en licht." Zie ook: 'Datadictatuur'
Het beeld dat, bij mij, enigszins ontstaat is dat het kiezen wordt tussen, een beetje zwart-wit gesteld, de traditionele uitersten van het communisme en het kapitalisme, de staat of de multinationals. Als we afstevenen op een dictatuur van de data, wie heeft daar dan de zeggenschap over?

'Hoe het mis kan gaan met een krantenkop' Bron: De Volkskrant van 12 mrt 2016
"De krant wil natuurlijk dat haar artikelen zoveel mogelijk worden gelezen. De kop is zonder meer het belangrijkste uithangbord voor een afzonderlijk artikel, maar misschien vormt hij ook wel het belangrijkste promotiemateriaal voor de krant als geheel."

'De Volkskrant blijft worstelen met term 'allochtoon'' Bron: Joop BNNVARA 14 jul 2015
"Plaatsvervangend hoofdredacteur Pieter Klok: maar criminelen van Marokkaanse komaf moeten we blijven benoemen, want cultureel bepaald"
"Eerder berichtte Joop al dat de Volkskrant-redactie door de eigen Ombudsvrouw op de vingers is getikt vanwege het taalgebruik. Annieke Kranenberg pleit voor een radicale koerswijziging, voor alle media, wat betreft het gebruik van labels als ‘Marokkaan’ en ‘allochtoon’, omdat deze stigmatiserend zijn. Plaatsvervangend hoofdredacteur Pieter Klok laat in een reactie op de website weten niets te zullen doen met het advies van de Ombudsvrouw."

'Politieke Kleur - Erasmus University Thesis Repository' Bron: Eveline Domevscek 2006
"Zoals hierboven aangegeven konden ook de kranten na de ontzuiling niet meer rekenen op een vaste achterban, waardoor ze harder moesten proberen om de lezers voor zich te winnen. Dit was niet eenvoudig aangezien de Nederlandse krantenredacties steeds vaker te kampen hadden met concurrentie van andere media maar ook van andere kranten."
Een vervolg dus op die scriptie aan de RUG uit 1985, met vergelijkbare conclusies.

Bijsluiter:

Met een * aangeduide citaten behoren tot de grotere groep der Parodialen. Ze worden vooral veel gebruikt in de vierdelijns zorg. Parodialen worden specifiek ingezet bij klachten van verhoogd ego. De werkzame stof bestaat meestal uit Parodie of Satire, maar soms bevat het medicijn ook Ironie, Spot, Humor of aanverwante stoffen. Bijwerkingen zijn niet bekend. Het middel moet wel met terughoudendheid worden toegepast bij mensen met een chronisch tekort aan 'Selfspot'. Humor kan bij deze groep patiënten soms dodelijk zijn. In mildere vorm zijn effecten waargenomen van allergie en irritatie.  Deze verschijnselen verdwijnen meestal binnen een paar minuten. Wanneer de reactie heftiger is en langer aanhoudt is het raadzaam contact op te nemen met de huisarts. Neem altijd de betreffende Parodial mee, zodat uw arts weet welke stof van toepassing is.

: zoiets als 'Geprüfte Sicherheit', voor de persvrijheid? Zie ook Sheila Sitalsing op 30 aug 2017