Fototoek

Let op: anticiperend op de 'EU vs Disinformation campaign' van de 'European External Action Service East Stratcom Task Force' en vanwege invoering van onder meer de Duitse 'Netzwerkdurchsetzungsgesetz' heeft de redactie van deze website besloten per 1 februari 2018 op alle politiek gevoelige items preventief 'SelfCensuur'* toe te passen.


Amnesty International over 'Vrijheid van Meningsuiting':
"Het recht op vrijheid van meningsuiting wordt in het VN-verdrag (BuPo) beschreven als de vrijheid om inlichtingen en denkbeelden van welke aard ook te vergaren, te ontvangen en door te geven, ongeacht grenzen en ongeacht de vorm."

'Energiestransitie' 20 feb 2018 (laatst bijgewerkt op 16 apr 2024). Meer ook bij oa. 'Eco Manifest'.

In de media wordt erg veel aandacht besteed aan de Energietransitie en net als vermoedelijk  veel medeburgers overvalt mij soms het gevoel door de bomen het bos niet meer te zien. Hier een poging wat orde in die chaos te scheppen. Wat is de kern van het probleem, wat zijn de oplossingen, wie beschikt over betrouwbare informatie, hoe zit het met de diverse lobby's, wat kan ik zelf doen en wat mag ik van de overheid verwachten, om maar een paar vragen te noemen. Dit alles op basis van kritische analyses aan de hand van zo betrouwbaar mogelijke bronnen.

Eerste wet van de thermodynamica

De eerste wet van de thermodynamica, ook wel Eerste Hoofdwet genoemd, stelt dat energie niet verloren kan gaan of uit het niets kan ontstaan. De wet staat algemeen bekend als de "Wet van behoud van energie." Er kunnen alleen omzettingen van energie plaatsvinden. Bron: Wikipedia.
We kunnen dus zonne-energie wel omzetten in stroom, met stroom chemische processen op gang brengen en gassen produceren enz., maar uiteindelijk neemt de hoeveelheid energie er niet mee toe. Dat is goed om in het achterhoofd te houden.

Het CO2 verhaal

Over sommige dingen bestaat in de wetenschap wel enige consensus. We mogen wel aannemen dat de opwarming van de aarde (of kijk hier) een feit is en dat wij daar als mens met ons gedrag mede invloed op hebben. Dat broeikasgassen daarbij een belangrijke rol spelen staat ook wel buiten discussie.
Consensus bestaat er ook wel over de conclusie dat we, liefst op korte termijn, van de fossiele brandstoffen af moeten. Tot deze groep brandstoffen van koolwaterstof verbindingen (oude plantenresten) behoren aardolie, aardgas, steenkool en bruinkool. Deze brandstoffen stoten bij verbranding CO2 uit, een van de belangrijke broeikasgassen.
Naast fossiele brandstoffen hebben we ook andere brandstoffen die bestaan uit koolwaterstofverbindingen, zoals bijvoorbeeld biomassa, houtsnippers, methaangas uit de vleesindustrie, of zeewier.
Het verschil tussen verbranding van fossiele en niet-fossiele koolwaterstofverbindingen is dat bij de eerste groep er wel broeikasgassen worden uitgestoten, maar dat die op geen enkele manier gecompenseerd worden.
Bij de tweede groep kun je zeggen dat tegenover de uitstoot van gassen ook een opname staat. Een boom neemt CO2 op tijdens de groei en stoot bij verbranding CO2 uit. Het probleem voor ons is alleen dat ons energieverbruik zo hoog is dat wij veel meer broeikasgassen uitstoten dan dat er door hergroei gecompenseerd kan worden.

'Van het gas af'

‘Van het gas af’ betekent dat we woonwijken en bedrijventerreinen krijgen zonder gasaansluitingen. De energie komt dan van energiebronnen zoals wind- en zonne-energie, omstreden biomassa of die al even omstreden kerncentrale.
Er gaan ook stemmen op om de waterstof als energiebron te gebruiken, ook voor huishoudens. Sommige deskundigen veronderstellen dat het oude aardgasnet hiervoor zou zijn aan te passen. Het is wel van belang hiermee rekening te houden, want 'Van het gas af' zou kunnen betekenen dat je ook van de waterstof af gaat, omdat je geen gasaansluitingen meer hebt. Waterstof vind je overigens niet zomaar, dat moet je maken met energie uit andere bronnen, zoals hiervoor genoemd.

De rol van bomen

De discussie over het stoppen van de opwarming van de aarde spitst zich meestal toe op de reductie van broeikasgassen, met als voornaamste gas CO2.
Een boom kun je, hoe gek het ook mag klinken, vergelijken met een koelkast of warmtepomp. Beiden werken volgens het principe dat verdamping van een vloeistof tot een gas energie kost, verdampingsenergie.
Een boom zuigt water uit de bodem en leidt dat via de stam naar de bladeren. Van daaruit verdampt het water de lucht in. De omgeving rondom de boom koelt daardoor af.
In steden doet zich het probleem voor van de 'hitte-eilanden'. Iedereen kent ze wel: pleinen in het hart van een stad, waar geen boom staat en je wegbrandt als de zon er 's zomers lustig schijnt. Groen-deskundigen kennen dat probleem en dragen als oplossing aan het aanplanten van bomen. Het zou in stedelijk gebied kunnen leiden tot een temperatuurdaling van wel vijf graden. (Zie 'Bomen tegen Hitte', van Wageningen Universiteit in De Groene Stad van 10 jul 2015)
Het tegenovergestelde lijkt in werkelijkheid plaats te vinden: 'Voor ieder mens staan er 420 bomen op aarde' Bron RTL Nieuws 03 sep 2015
"Per jaar worden er zo'n 15 miljard bomen gekapt. Daarvoor worden er slechts 5 miljard terug geplant."
Uitgaande van een groei van de wereldbevolking in het huidige tempo zouden er zo'n 40 miljard bomen per jaar extra geplant moeten worden.
'Nederland heeft volgens Global Forrest Watch tussen 2001 en 2017 gemiddeld 21.000 hectare bosbedekking verloren' Bron: De Monitor van 25 feb 2019
Er wordt vaak geroepen door Gemeenten of Staatsbosbeheer: "Wij compenseren 1 op 1. Geweldig hè?" Het lijkt misschien geweldig, maar er klopt niets van.
Stel uw gemeente besluit een tachtig jaar oude boom te kappen en er een even oude boom voor terug te planten, ter plekke of ergens anders in de gemeente.
De gemeente zou dan voor kap en herbeplanting de beschikking moeten hebben over twee tachtig jarige bomen. Na kap is daar nog een van over die dan 'herplant' is. Netto gaan we dus 'gewoon' van twee oude bomen terug naar een.

De mythe van biomassa

Het idee dat biomassa een duurzame grondstof is voor energieopwekking is een fabeltje. Het gebruik van biomassa is absoluut geen win-win situatie. 'Schone' diesel, 'schone' biokerosine, 'schone' groene energie uit biomassa of biofuel uit frituurvet': het zijn allemaal sprookjes qua duurzaamheid en biodiversiteit, ze bestaan niet.
'16 procent meer uitstoot door gebruik van biomassa, vooral voor opwekken energie' Bron: De Volkskrant van 02 dec 2021
"Vooral de elektriciteitssector maakte meer gebruik van biomassa, door bij te stoken in kolencentrales. In vier jaar tijd verdrievoudigde hier het gebruik, vooral dankzij subsidieregelingen."
Even voor alle duidelijkheid: een biomassacentrale op 'schoon' hout betekent dat je volgens EU-richtlijnen CO2 neutraal bezig bent. Een rechter kan moeilijk anders dan dat volgen. Dat biomassa verstoken ecologisch gezien rampzalig is telt dan even niet meer mee.
'Biomassa is bom onder het klimaat' Bron: AD 03 okt 2019
"De vraag naar biomassa zal de komende jaren zo stevig toenemen, dat daarvoor veel te veel bomen worden gekapt. Nieuwe bomen groeien nooit snel genoeg aan om de CO2 die vrijkomt op te nemen. En dus ontploft de komende jaren als het ware een enorme broeikasbom."
Interessant om te lezen is misschien ook dit: 'Nederland overvraagt biomassa twee tot vier keer' Bron: Natuur en Milieu 07 dec 2018 Ook van Natuur en Milieu: 'De rol van biomassa in een duurzame economie' (met een lange lijst van bronnen)
Biomassa is niet duurzaam: 'Aanpak klimaatbeleid kan bij het brandhout'
"Inzetten op meer biomassa en minder gascentrales: een onbegrijpelijk dwaalspoor van 'groen' kabinet." Bron: Louise Vet, directeur van het ­Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO-KNAW) en hoogleraar Ecologie Wageningen University en Klaas van Egmond is hoogleraar Milieukunde en Duurzaamheid, Universiteit Utrecht in Opinie van De Volkskrant van 06 mei 2019.
"Er mag blijkbaar niet aan de gevestigde belangen worden getornd." "Het kabinet wil de inzet van te verbranden biomassa in vier jaar tijd vijftien maal zo groot laten worden. Op die manier gaan we juist meer, in plaats van minder CO2 uitstoten, doordat het verbranden van biomassa het klimaat meer belast dan kolen en zelfs twee tot driemaal erger is dan aardgas."
Zie ook: 'Louise Vet over biomassa' Bron: Vroege vogels BNNVARA NPO1 zondag 03 nov 2019
En dit is hoe onze Rijksoverheid er in 2015 nog over dacht: 'Biomassa 2030' "Strategische visie voor de inzet van biomassa op weg naar 2030."

Energietransitie en biomassa in een stukje historische context: World War II

Hadden we gedurende World War II niet een groot tekort aan fossiele brandstoffen en stond de Europese mens niet met de rug tegen de muur om het brandstofprobleem op te lossen? En daar kwam hij boven: de 'houtgasauto'.
Wie op de site kijkt van Lowtech Magazine, 11 jan 2010: 'Houtgasauto's: rijden op brandhout', kan een indruk krijgen van de geschiedenis van de houtvergasser en de toepassing ervan in de vervoersector.
De vernietigende eindconclusie:
"Helaas deelt de houtgasauto ook een belangrijk ecologisch probleem met biobrandstoffen: als we ons volledige wagenpark, of een betekenisvol deel ervan, zouden omschakelen naar houtgas, dan staat er nergens ter wereld nog een boom overeind en sterven we van de honger omdat elke vierkante centimeter landbouwgrond wordt ingepalmd door energieplantages. Zo zorgde de houtmobiel tijdens de Tweede Wereldoorlog in Frankrijk voor ontbossing op grote schaal. Net als biobrandstoffen is de technologie dus niet schaalbaar."
Onlangs heb ik het nog eens uitgezocht, nagelezen en grofweg nagerekend: zouden we bij het huidig rijgedrag uitsluitend op hout uit eigen bos rijden, dan kunnen we dat ongeveer zes maanden doen en dan zou de laatste boom van Nederland opgestookt zijn.

Autorijden voor EcoDummies

Met een 'groene' auto maakt het voor het milieu niks uit of je 130km/u of 90km/u rijdt, denken nogal wat autorijdende EcoDummies.
Een elektrische auto stoot weliswaar geen CO2 uit, of stikstof, indien de stroom tenminste groen is opgewekt, maar moet zijn energie wel ergens vandaan halen.
Harder rijden met een elektrische auto kost net zo goed meer energie.
De simpele reden is dat ook voor een 'groen' voertuig geldt dat de luchtweerstand toeneemt met de snelheid en zelfs in het kwadraat.
De luchtweerstand is onderdeel van de totale rijweerstand. Een ander onderdeel ervan is de rolweerstand.
Een ander hardnekkig misverstand bij Autorijdende EcoDummies: Als ik bijvoorbeeld 20 km verderop wil zijn en ik ga half zo hard rijden als eerst, bv. van 120km/u naar 60km/u dan levert dat geen milieuwinst op, omdat ik er twee keer zo lang over doe. Die redenering klopt alleen niet.
Wat is het punt? Een auto die 1:10 (1l per 10km) rijdt, verbruikt over 20 km 2 liter brandstof, terwijl een die 1:20 (1l per 20km) rijdt over zelfde afstand, 1 liter verbruikt. Die laatste komt inderdaad alleen wel later aan op de bestemming.
Lees ook maar eens hier. Ook aanbevolen: 'Snelheid vreet energie' op Lowtech Magazine (2008!):
"Als we de gemiddelde snelheid van alle vervoersmiddelen halveren, zou het globale brandstofverbruik met 75 procent dalen."
"Snelheid wordt door ingenieurs als een onveranderlijk gegeven beschouwd, terwijl het in werkelijkheid de meest effectieve factor is om een enorme hoeveelheid energie te besparen – met één pennenstreek, tegen minimale kosten en zonder de nood aan nieuwe technologie. Lagere snelheden gecombineerd met efficiëntere motoren, betere aerodynamica en lichtere materialen kunnen de brandstofbesparing zelfs nog groter maken."
Voor de diehards 'MVW Autotechniek' met oa. Overbrengingsverhoudingen. Of: 'Vermogen en koppel uitgelegd met eenvoudige animaties (ondertitel)' Bron: YouTube Klusjesman

Waterstof

Wanneer we stoppen met het gebruik van brandstoffen op basis van koolwaterstofverbindingen, fossiel of niet, rijst de vraag: wat dan wel?
Op dit moment wordt het meest gesproken over duurzame energiebronnen, die rechtstreeks gevoed worden door zonnewarmte en de aantrekkingskracht van de aarde: zonne-energie, windenergie, waterkracht en getijdenenergie. De meest gangbare gedachte over de toepassing van deze energiebronnen is om de gewonnen energie te gebruiken voor de opwekking van stroom. Deze stroom kan dan weer gebruikt worden om een elektromotor aan te drijven. De stroom kan ook gebruikt worden om warmte op te wekken, in bijvoorbeeld huishoudens.
Een van de problemen die zich hierbij voordoen is de vraag hoe we elektrische energie kunnen opslaan. De meest toegepaste oplossing is op dit moment de accu. Een stuwmeer of watertoren kan als alternatief gezien worden. Die wateropslagen kun je dan op een later moment gebruiken om stroom mee op te wekken. De opslagcapaciteit van accu’s is echter beperkt. Bovendien vormen accu’s een grote aanslag op onze grondstoffen, die vaak ook nog in kwetsbare natuurgebieden gedolven worden. Bij een sterke groei van deze markt is dit niet op te vangen in een circulaire economie, een economie van hergebruik.
Sommige energiedeskundigen pleiten daarom voor alternatieven, bijvoorbeeld het gebruik van waterstof.
Zie bijvoorbeeld: 'Deltaplan Waterstof'. Bron: VPRO Tegenlicht 10 feb 2019
Waterstof kan verkregen worden als we water door middel van stroom, elektrolyse, zodanig behandelen dat er waterstof vrijkomt. Het kan ook met warmte, thermolyse, of op biologische wijze. De waterstof kunnen we vervolgens als een vloeibaar gas opslaan. Dit waterstofgas in een tank kan vergeleken worden met de stroom die wordt opgeslagen in een accu, maar ook met de klassieke koolwaterstofbrandstoffen, alleen is deze bij verbranding vrij van broeikasgassen.
De waterstof kan vervolgens op twee manieren gebruikt worden. De eerste is het gas direct te verbranden, vergelijkbaar met het gebruik van koolwaterstofverbindingen. Bij verbranding komt water en zuurstof vrij. De tweede mogelijkheid is de waterstof te gebruiken in een brandstofcel en deze op die manier om te zetten in elektriciteit. Daarmee creëer je elektrische energie, waarmee je bijvoorbeeld een elektromotor kunt aandrijven. Dit proces is een omweg, omdat je met stroom waterstof maakt en deze dan eerst weer gebruikt om stroom op te wekken, om vervolgens mechanische energie op te wekken. Het grote voordeel is wel dat je de stroom voor het proces kunt opwekken met groene stroom uit zonneparken, windmolens of bijvoorbeeld getijdenenergie, terwijl je geen grote elektrische accu’s nodig hebt. In plaats daarvan gebruik je de waterstoftank als opslag. Het 'probleem' met waterstof is dat het veel energie vergt om het te produceren.

Warmtepomp

Hierboven kwam het al ter sprake, hier dan even wat meer over de warmtepomp, die op zich natuurlijk geen energiebron is. In feite is het een 'verplaatser' van warmte en energie.
Zoals eerder opgemerkt werken airco, koelkast en warmtepomp allen volgens hetzelfde principe.
Het proces waar het om draait is de energie die het kost dan wel oplevert om een vloeistof over te laten gaan van vloeibaar naar damp en omgekeerd. De begrippen die hier mee samenhangen zijn verdampings- en condensatiewarmte.
Het interessante van de warmtepomp is dat genoemde verdampingswarmte gebruikt kan worden, ook als de buitentemperatuur lager ligt dan de binnentemperatuur van een woning.
Milieu Centraal legt uit hoe het werkt en waarom de warmtepomp volgens hen duurzaam is: 'Waarom is een warmtepomp duurzaam?' Bron: Milieu Centraal
Recent onderzoek zou uitwijzen dat massaal gebruik van groene waterstof erg veel wind- en zonne-energie zou kosten en zo kwamen deze onderzoekers tot de conclusie dat voor bijvoorbeeld de CV-ketel de warmtepomp te verkiezen is boven het gebruik van waterstof. Het rendement bij het gebruik van waterstof zou extreem veel lager zijn, tot wel tachtig procent, dan bij gebruik van de warmtepomp.
Column Vincent wil Zon in Trouw van 11 mei 2021
'CV-ketel op waterstof is voor het klimaat een heel slecht idee'
"Huizen kunnen veel beter verwarmd worden met warmtepompen, aldus de studie die de onderzoeksgroep een paar dagen geleden het licht deed zien."
Opnieuw speelt dus het punt dat 'groen' weliswaar gratis lijkt, maar in de praktijk niet ongelimiteerd beschikbaar is. Je dient die 'gratis' energie toch om te zetten en dat kost grondstoffen en is daarmee niet bij voorbaat duurzaam.  

Kernenergie

Een recente vraag:
'Mini-kerncentrales sneller te bouwen en goedkoper, maar zijn ze ook interessant voor Nederland?' Bron: AD 29 apr 2021
Directeur Donald Pols van Milieudefensie: "Komen er nieuwe technieken beschikbaar die helpen bij de strijd voor klimaatrechtvaardigheid, dan willen we daar meer over weten. De snellere bouwtijd en lagere kosten klinken aantrekkelijk. Blijft staan dat afval een groot bezwaar kan zijn en energiebesparing nog altijd de goedkoopste en schoonste oplossing blijft."
Bij Faiza Oulahsen, hoofd klimaat en energie van Greenpeace, is nog een extra vergrootglas nodig om dat tikkeltje nuance te zien. "Die discussie over kernenergie duikt elke twee jaar op, maar voor ons blijft de wedergeboorte ervan een mythe. Als deze SMR’s zo geweldig zijn, laat ze zich dan bewijzen, maar voorlopig bestaan ze enkel nog in het laboratorium. Wij hoeven er niet voor te gaan liggen, maar laten we er wel voor waken dat onbewezen technologieën bewezen schone bronnen als zon en wind in de weg gaan zitten. We hebben niet de luxe om die in de wacht te zetten."
'Don't believe hydrogen and nuclear hype – they can’t get us to net zero carbon by 2050' Bron: Jonathon Porritt in The Guardian van 16 mrt 2021
('Geloof waterstof en nucleaire hype niet - ze kunnen er niet voor zorgen dat we tegen 2050 geen koolstof meer produceren')
"Grote spelers in de industrie die techno-fixes pushen, negeren de enige realistische oplossing voor de klimaatcrisis: hernieuwbare energiebronnen."
We vinden dus eigenlijk dezelfde conclusies als die er kwamen na het rapport dat het VN-klimaatpanel IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) begin oktober 2018 uitbracht.
Greenpeace reageerde als volgt op bovenstaand rapport: 'De onbelangrijke rol van kernenergie in de toekomst'. Bron: Greenpeace 05 nov 2018.
"In dit rapport speelt kernenergie geen bepalende rol."
'Wanneer zijn thoriumcentrales commercieel beschikbaar als energiebron?' Bron: Jasper Vis, voormalig directeur Nederland bij Ørsted (voorheen Dong Energy) op 26 jan 2019 op zijn energieblog.
"Thoriumcentrales kunnen geen bijdrage leveren aan CO2-reductie in 2030 en zo goed als zeker ook niet in 2040. Mogelijk in 2050 of later wel. Voorlopig is het dus onzin om ‘thorium’ te presenteren als alternatief voor CO2-reductie in 2030."
Kerncentrales kunnen slecht de fluctuaties opvangen die verbonden zijn aan energieopwekking met wind en zon. Dat zou betekenen dat kerncentrales genoeg stroom moeten kunnen leveren om bij het wegvallen van wind- en zonne- energie de stroomvoorziening op te kunnen vangen. Kerncentrales hebben geen aan uit modus, dus in de praktijk moeten die aan staan en leveren dan dus genoeg stroom, waardoor wind- en zonne-energie overbodig worden. De twee zouden elkaar alleen maar bijten.
Een recente update hierover:'Nee, kernenergie is niet duurzaam. Zonne- en windenergie dreigen verdrongen te worden' Bron: Opinie Energietransitie Rosl Veltmeijer, werkzaam bij Triodos Investment Management in Trouw op 08 feb 2022  
"Kernenergie dreigt de echte duurzame energie te verdringen. Besteed het geld voor nieuwe centrales daarom liever anders."
"Een kerncentrale zet je niet zomaar even uit op dagen dat er voldoende stroom komt uit wind, zon en andere duurzame bronnen. Uitzetten zou bovendien een zeer kostbare optie zijn."
"Het Nederlandse elektriciteitsnet is nu al zo overbelast dat duurzame stroom vaak niet aan het net kan worden geleverd, zodat nieuwe aansluitingen voor zonnepanelen en andere duurzame energiebronnen worden geweigerd. Met twee nieuwe kerncentrales zal dit probleem alleen maar groter worden."
Wind- en zonne-energie kun je bovendien ook opslaan in een stuwmeer, in accu's of omzetten in waterstof om maar een paar opties te noemen.
Misschien voor de leek ook nog eens de moeite waard om dit te lezen: 'Voor kernenergie zijn is niet hetzelfde als pap lusten'. Bron: Duurzaam Nieuws 10 nov 2018.
"Om de discussie over kernenergie buiten het terrein van de emotie te voeren, is het wellicht verstandig wat feiten op een rijtje te krijgen."
En hier dan het verhaal van de DIW, het Duitse Instituut voor Economisch onderzoek; een integere poging om de link te leggen tussen de leek en de kenner, waar ik me graag bij aansluit.
'Duur en gevaarlijk: elke kerncentrale maakt tijdens leven 5 miljard euro verlies’. Bron: AD 29 jul 2019
"Het vooraanstaande Duitse Instituut voor Economisch onderzoek (DIW) in Berlijn onderzocht of nieuwe kerncentrales inderdaad een bijdrage kunnen leveren aan een schone(re) economie. Het antwoord is negatief: alle 674 kerncentrales die tussen 1951 en 2017 wereldwijd verrezen, zijn met forse overheidssubsidies gebouwd. Zonder zulke steun waren ze nooit tot stand gekomen."
De discussie omtrent de toepassing van kernenergie blijft dus actueel, zeker op momenten dat er energietekorten dreigen.

De lobby's van klimaatsceptici en de politiek

Voor politici is draagvlak van groot belang. Sommige lobby's zaaien, met hulp van communicatie-experts, doelbewust twijfels in de media en in de politiek over bijvoorbeeld de wetenschap teneinde processen te beïnvloeden. Dit hebben we in de praktijk bijvoorbeeld jarenlang gezien in de aanpak van de aardgasproblematiek.
Dat de Nederlandse regeringen, drie kabinetten Mark Rutte, voortdurend traineren en saboteren bleek ook uit onderzoek dat Milieudefensie uitvoerde:
'Nederland sponsort fossiele industrie met 8,3 miljard euro per jaar' Bron: Rapport Milieudefensie in het AD van 14 jul 2020
"De belangenclub eist dat het kabinet de in 2013 gedane belofte eindelijk inlost om de staatssteun aan vervuilers te stoppen."
'Waar geen wil is, is geen weg' lijkt het motto van deze dwarsliggers in Den Haag. Dan wordt het een lastig traject.
Vanwaar toch al die klimaatscepsis? 'Er is een pr-molen aan het werk' Bron: Trouw 29 feb 2020
"Volgens filosoof Leah Henderson wordt het informatie­kanaal tussen wetenschap en maatschappij hevig vervuild. Ze krijgt bijval van journalist Simon Rozendaal."
'Hoe klimaatontkenners – ook Marcel Crok – de boel flessen' Bron: Sargasso 23 jan 2020
"Klimaatontkenners gebruiken verschillende technieken om misinformatie te verspreiden, en een daarvan is datamanipulatie.  John Christy maakte een grafiek die zou moeten aantonen dat klimaatopwarming niet bestaat."
'Those 3% of scientific papers that deny climate change? A review found them all flawed' Bron: Quartz 05 sep 2017
"Every single one of those analyses had an error—in their assumptions, methodology, or analysis—that, when corrected, brought their results into line with the scientific consensus."
'Hebben de klimaatsceptici gelijk?' (nee dus), De Volkskrant op YouTube en 'Warmt CO2 het klimaat echt wel op?' (ja dus). Bron: beiden De Volkskrant van 08 feb 2019
Over de rol van Shell in de energietransitie schreef Jelmer Mommers al op 28 feb 2017 een interessant stuk in de Correspondent:
'Reconstructie: Zo kwam Shell erachter dat klimaatverandering levensgevaarlijk is (en ondermijnde het alle serieuze oplossingen)'
"Het is slecht voor ons allemaal als economische activiteiten het milieu schaden," zei Shelltopman Mark Moody-Stuart in 1994 tijdens een speech in Jakarta. "Aan de andere kant kunnen generaties nu en in de toekomst alleen in hun behoeftes voorzien door verdere economische ontwikkeling."
We lezen hierin het neoliberale adagium van 'Groene Groei', in 2020 in Nederland nog steeds aangehangen door partijen als VVD, CDA, D66 en GroenLinks. 'Besef: groene groei is een fata morgana' Bron: Het Parool 09 jun 2019
"Het willen uitdrukken van klimaatverandering en biodiversiteit in economische termen, legt een morele armoede bloot, aldus Lars Moratis en Frans Melissen."

'Groene' lobby's

Naarmate de energietransitie meer vorm krijgt zien wie ook een nieuw soort lobby's opkomen. Tal van bedrijven trachten een graantje mee te pikken van de te verwachten winsten die er te behalen lijken in de 'groene' economie. Zolang dat integer gebeurt is er natuurlijk niets aan de hand. Het gevaar dat loert zijn zaken als bijvoorbeeld het 'Greenwashen' en het misbruik maken van het gebrek aan kennis bij bestuurders en politici om 'groene' producten aan de man te brengen die dat etiket helemaal niet verdienen. Een voorbeeld hiervan is de handel in biomassa, die zeer omstreden
Over Greenwashen is dit wel interessant om te lezen:
'Deze eco-activiste waarschuwt voor groene leugens van bedrijven: “Hun greenwashing strategieën zijn een groot deel van de klimaatcrisis.”' Bron: interview met ecojournaliste en -activiste Kathrin Hartmann in Bloovi van 05 feb 2019
“Ik ben al 10 jaar bezig met mijn onderzoek, dus ken ik de strategieën om het grote publiek te manipuleren intussen vanbuiten.” Zie ook haar boek: 'De Groene Leugen'.
"Producenten maken zich schuldig aan ‘greenwashing’. Ze ‘doen groen’, maar gaan ondertussen door met hun destructieve wijze van produceren."

Kapitalisme en de Energietransitie

Wie de kenmerken van het kapitalisme bestudeert kan concluderen dat de basisgedachte, zeker in het huidige neoliberalisme, is dat elk menselijk handelen gedreven dient te zijn vanuit economisch nut. Vandaar dat sommige politici ook stellen dat het slopen van een bushokje een positieve impuls kan zijn voor de economie. Het geloof in groei betekent ook geloof in een steeds groter wordende koek. Alleen wordt vergeten dat die koek niet groter wordt, maar dat alleen het krediet, de schuld, groeit waaruit die denkbeeldige koek bestaat.
Het gevolg is dat alles wat vanzelf, van nature, gebeurt en waarvoor geen krediet nodig is, in dit systeem geen waarde heeft en dus door een neoliberale overheid wordt getraineerd of afgewezen.
Een paar voorbeelden: De 'Stikstofcrisis', het 'CO2 probleem', de 'Biodiversiteit' zijn uitdagingen die met een aantal 'gratis' middelen heel goed aangepakt kunnen worden. Te denken valt aan het verminderen van de consumptie (stikstof, CO2, grondstoffen, energieverbruik), het massaal omschakelen naar een vleesloos of vleesarm dieet (stikstof, landbouwgrond, biodiversiteit, bevolkingsdichtheid incl. dieren), het met rust laten van de natuur (biodiversiteit, CO2).
Bij het hoofdstukje bomen konden we al leren dat een neoliberaal liever kiest voor de kap van een boom en het herplanten van een nieuwe, met alle negatieve gevolgen voor natuur en milieu, dan voor het domweg laten staan van een boom.
'De economie werkt tegen de natuur. ‘Hoe viezer het water, hoe hoger het bbp. Dat is heel gek’' Bron: Esther Bijlo over Biodiversiteitstop in Trouw 30 nov 2022
“Wereldwijd gaat de natuur nog steeds achteruit door fundamentele tekortkomingen in het economisch systeem. Stel een bedrijf produceert goedkope producten omdat het ongestraft afval in een rivier kan lozen. Om de vervuiling er weer uit te halen, is waterzuivering nodig. Daardoor groeit de economie, het bruto binnenlands product neemt toe. Het is eigenlijk: hoe viezer het water, hoe hoger het bbp. Dat is heel gek.”
'Groene groei? We ontkomen er niet aan minder te consumeren, zegt econoom Paul Schenderling' Bron: Interview Jonathan Witteman met econoom Paul Schenderling op 29 nov 2022
"We kijken alleen naar broeikasgassen, terwijl bijvoorbeeld waterverbruik, biodiversiteit en chemische verontreiniging er vaak bekaaid vanaf komen. Er is geen enkel wetenschappelijk bewijs dat het mogelijk is de economie op een groene manier te laten groeien en tegelijkertijd de milieuschade terug te dringen. Als we het paradigma van de groene groei de komende veertig jaar blijven volhouden, zou ons grondstoffenverbruik met liefst 60 procent stijgen. Dit terwijl land- en grondstoffenverbruik 90 procent van het biodiversiteitsverlies en watertekort in de wereld veroorzaakt. Met groene groei proberen we dus de CO2-crisis op te lossen, terwijl we andere crises juist verergeren."
'Waarom gas de prijs van windenergie bepaalt' Bron: Hans Nauta in Trouw 19 okt 2022
"Windenergie kost bijna niks om te maken, maar op de dagelijkse stroomveiling is deze groene stroom toch even duur als elektriciteit uit een gascentrale. Zo werkt de veiling nu eenmaal."
'Groene groei bestaat niet. Ik ken geen ander politiek verhaal dat zo gevaarlijk onwetenschappelijk is' Bron: Economisch antropoloog Jason Hickel in De Volkskrant van 25 feb 2022
"Het echte probleem is dat groei tot ecologische ineenstorting leidt. Dat wordt al levensbedreigend ruim voordat de grenzen aan de groei in zicht komen."
"Hoe meer een economie groeit, hoe meer energie en grondstoffen ze gebruikt, met alle ecologische verwoesting van dien."
"Kapitalisme is een economisch systeem dat draait om en afhankelijk is van een voortdurend toenemende productie, gesymboliseerd in de groei van het bnp, niet om tegemoet te komen aan reële menselijke behoeften, maar om winst te onttrekken en op te hopen. Dat is het allesoverheersende doel."
'Bedrijven kunnen, van onze belastingcenten, een lucratief handeltje in vervuiling opzetten' Bron: Column Irene van Den Berg in het AD van 10 mei 2021
"Maar het dilemma is wat mij betreft veel fundamenteler: kun je klimaatverandering wel bestrijden met hetzelfde systeem dat het veroorzaakt heeft? Doorgeschoten marktverwerking heeft ertoe geleid dat bedrijven steeds goedkoper zijn gaan produceren, zelfs ten koste van een leefbare planeet."
'De energietransitie is niet genoeg' Opinie Ankie Voerman en Kirsten de Wrede, fractievoorzitter van de Partij voor de Dieren in de provincie en de gemeente Groningen in het DvhN van 12 aug 2020
"In tegenstelling tot zonneparken, windmolens en biomassa is consuminderen niet in een winstmodel te gieten, terwijl dat is wat we zouden moeten doen."
In dit licht is een korte cursus Kapitalisme (Steve Cutts: Happiness) misschien nog wel aardig.
Twee updates:
Het neoliberalisme in iets meer dan een enkele alinea.

De sociale transitie

Wanneer we kiezen voor de transitie naar een duurzame circulaire economie, dan is een van de belangrijkste vragen wie die gaat betalen.
'Energietransitie is op eerste plaats een sociaal vraagstuk' Bron: Raf Janssen de Sociale Alliantie op 24 nov 2019
‘Klimaatapartheid’ ligt op de loer: armen vangen klappen klimaatverandering, rijken ontsnappen. Bron: AD 25 jun 2019
"De mensenrechtendeskundige, Philip Alston, stelt dat de opwarming van de aarde desastreuze gevolgen zal hebben. Fundamentele rechten op leven, water, voedsel, en huisvesting zullen waarschijnlijk ondermijnd worden. Maar ook democratieën en wetten krijgen volgens Alston mogelijk stevige tikken door de heftige gevolgen van klimaatverandering."
Op  10 dec 2019 trad de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur al naar buiten met het antwoord op de vraag: 'Lukt het de overheid wel om de SUV en de gehaktbal van burgers af te pakken?' Bron: Nieuws onderzoek naar transities in De Volkskrant van 10 dec 2019
"De overheid moet een visie ontwikkelen, adviseert de  Raad voor de leefomgeving en infrastructuur, op basis een ‘breed welvaartsconcept’. Daarbij gaat het niet alleen om de ontwikkeling van inkomen en werkgelegenheid, maar ook om zaken als gezondheid, welbevinden, natuur en cultuur.
Dat lijkt een open deur, maar is al politiek gevoelig. Premier Rutte staat juist bekend om zijn afkeer van visie. ‘Voor visie moet je naar de oogarts’, onelinede hij ooit. Maar een visie, zegt De Graeff, moet duidelijk maken wat de samenhang is tussen de duurzame doelen en sociale en economische doelen."

Het kantelpunt?

26 mei 2021, de dag van de rechterlijke uitspraak in de 'Shell-zaak', zou een kantelpunt in de Energietransitie moeten zijn.
Toch lijkt het verstandig om niet te vroeg te juichen. Laten we even in de bronnen duiken:
'Wat betekent de 'baanbrekende' uitspraak in de klimaatzaak voor Shell?' Bron: NOS 26 mei 2021
"Dat komt onder andere neer op meer laadpunten voor auto's, waterstof, duurzame energiebronnen en biobrandstoffen, schrijft Shell in een persbericht."
Waterstof en biobrandstoffen?
'Uitspraak tegen Shell is uniek en verstrekkend, zeggen juristen' Bron: NOS 26 mei 2021
"Aanstaande maandag heb ik een gesprek met Mark Rutte. Ik hoop dat hij goed naar me wil luisteren", reageert Marjan Minnesma, directeur van Urgenda.
Op zich is het een goede zaak als de CO2 uitstoot verminderd wordt, mits we het milieu niet op een andere manier toch weer gaan overbelasten.
De kernvraag zou dus niet moeten zijn wat de uitspraak betekent voor Shell, maar wat de gevolgen zijn voor het milieu?
Zit er dan soms een addertje onder het gras van optimisme? Ja, wel degelijk.
Staatssecretaris Yeşilgöz: 'Ook Shell moet zich aan Klimaatakkoord houden' Bron: AD 26 mei 2021
"Het is belangrijk dat we ons allemaal houden aan de afspraken uit het Klimaatakkoord. Bedrijven hebben zich gecommitteerd aan het verminderen van de CO2-uitstoot. Ook Shell", laat Yesilgöz weten.
Als Shell haar CO2 uitstoot mag compenseren met het aanplanten van bomen, dan klinkt dat geweldig. We moesten evenwel minder CO2 gaan uitstoten en verminderen is iets anders dan compenseren. Maar, en dat is mogelijk nog veel kwalijker, Shell wordt wel aangerekend als het CO2 uitstoot, maar het verstoken van biomassa wordt in Europa niet meegeteld in de CO2 berekeningen. Dat wordt gecompenseerd door de gekapte bossen in het Amazonegebied, zo redeneren de EU en Nederland en wij wonen niet in dat gebied. Dus tellen we die kap van daar hier in Europa niet mee.
Vandaar dat het wellicht goed is er nog eens op te wijzen, dat de schoonste en meest effectieve oplossing is het energieverbruik te verminderen. Hoe we dat doen? Minder produceren, minder consumeren. Daar worden ze bij de Shell en de VVD waarschijnlijk niet zo blij van.
Op 18 mei 2021 konden we nog in de media lezen dat het IEA, het International Energieagentschap een baanbrekende stap zou hebben gezet:
'Nu stoppen met zoeken naar olie en gas, anders is 1,5 graad opwarming een utopie, zegt energieagentschap' Bron: Bard van de Wijer in De Volkskrant van 18 mei 2021
"De conclusies van een dinsdag verschenen rapport van het Internationale Energieagentschap IEA laten weinig ruimte voor twijfel: we kunnen opmaken wat er aan fossiel in de kelders ligt, daarna moeten wind, zon en in mindere mate kernenergie de wereldwijde energievoorziening hebben overgenomen."
In De Volkskrant wordt niet vermeld, dat het aandeel biomassa in het rapport toeneemt.
We lezen ook:
"Goed nieuws is er ook: de reusachtige investeringen leveren banen en economische groei op, stelt het energieagentschap."
Is dat goed nieuws? Ook hier geldt hetzelfde als wat hiervoor aan de orde kwam: wat zijn de consequenties?
Het IEA ziet in hun Roadmap 'Figure 2.5 Total energy supply in the NZE' een fors aandeel biomassa, een stuk groter dan nu en het  blijkt zelfs, na zonne-energie, op plek twee uit te komen, met zo rond de twintig procent. Biomassa wordt ook hier weer niet meegerekend als CO2 uitstoot en domweg gezien als alternatieve energiebron. Daarnaast wordt in het rapport voor 2050 uitgegaan van een aandeel kernenergie. De Roadmap gaat uit van een daling van acht procent in het totale energieverbruik in 2050 vergeleken bij nu. Op grond van die veronderstellingen en keuzes zou dat kunnen resulteren in behoud van economische groei. Dat dus met gebruik van kern- en bio-energie. Stoppen we met de stook van biomassa, dan leidt dat alleen al tot een economische krimp van zo'n vijftien tot twintig procent, ondanks die voorspelde daling van het totale energieverbruik met zo'n acht procent.
Willen we onze natuur en biodiversiteit sparen bij een energietransitie dan lijkt een krimp van de economie toch onontkoombaar.
Is daar overigens zoveel mis mee?

Consuminderen

Op 13 mei 2022 kunnen we dit lezen in De Volkskrant: Groene energie maakt China oppermachtig: ‘Alsof we cocaïne verruilen voor heroïne’ Bron: Interview met metaalexpert Guillaume Pitron in De Volkskrant van 13 mei 2022
"Als katholieken in de maagdelijkheid van Moeder Maria, zo geloven velen anno nu in de onbevlekte ontvangenis van groene energie. Eenmaal ter wereld zijn windturbines, zonnepanelen en elektrische auto’s inderdaad toppunten van schone energie. Hun conceptie is echter een vuil zaakje, zag Pitron."
"Mijnbouw zonder milieuschade is echter onmogelijk. Er bestaat niet zoiets als ‘groene’ mijnen, dat is lulkoek. Een mijn is altijd een litteken in de aardbodem."
"Daarom moeten we echt werk maken van een circulaire economie, door meer te delen, repareren en hergebruiken."
"De minst schadelijke energie is de energie die we niet consumeren. Maar over minder consumeren gaat het zelden. Het is alsof we op dezelfde voet verder willen, alleen met elektrische auto’s en windturbines in plaats van benzine-auto’s en kolencentrales – alsof vergroenen een manier is om de echt moeilijke vragen niet onder ogen te hoeven zien."

Conclusie

Energiebesparing, minder vliegen, minder produceren, minder consumeren, zijn de  maatregelen die op de kortste termijn zoden aan de dijk kunnen zetten.
De grootste fout die we naar mijn mening kunnen maken is te denken dat omdat zonne- en windenergie in principe oneindig en gratis beschikbaar zijn, dat aan groene stroom daarmee dan geen prijskaartje hangt. Voor het behoud van ons milieu is meer nodig dan energie, of die nu gratis is of niet.

Bijsluiter:

Met een * aangeduide citaten behoren tot de grotere groep der Parodialen. Ze worden vooral veel gebruikt in de vierdelijns zorg. Parodialen worden specifiek ingezet bij klachten van verhoogd ego. De werkzame stof bestaat meestal uit Parodie of Satire, maar soms bevat het medicijn ook Ironie, Spot, Humor of aanverwante stoffen. Bijwerkingen zijn niet bekend. Het middel moet wel met terughoudendheid worden toegepast bij mensen met een chronisch tekort aan 'Selfspot'. Humor kan bij deze groep patiënten soms dodelijk zijn. In mildere vorm zijn effecten waargenomen van allergie en irritatie.  Deze verschijnselen verdwijnen meestal binnen een paar minuten. Wanneer de reactie heftiger is en langer aanhoudt is het raadzaam contact op te nemen met de huisarts. Neem altijd de betreffende Parodial mee, zodat uw arts weet welke stof van toepassing is.

: zoiets als 'Geprüfte Sicherheit', voor de persvrijheid? Zie ook Sheila Sitalsing op 30 aug 2017